بانک توسعه اسلامی (IDB) با هدف پیشبرد توسعه اقتصادی و پیشرفت اجتماعی کشورهای عضو و جوامع مسلمان کشورهای غیر عضو در سراسر جهان بر اساس اصول شریعت اسلامی در سال 1975 با سرمایه اولیه 755 میلیون دینار اسلامی تأسیس گردید.
تسهیلات پروژه‌ای بانک توسعه اسلامی به بخش دولتی:
تسهیلات پروژه‌ای عمدتاً به‌منظور تأمین نیازهای ارزی پروژه‌های تولیدی، عمرانی و زیربنایی اولویت‌دار بخش دولتی، تعیین‌شده بر اساس برنامه همکاری سه‌ساله کشورمان با بانک توسعه اسلامی، اعطا می‌گردد. بانک توسعه اسلامی با اعزام هیئت‌هایی جهت تعیین پروژه‌های الویت دار دولتی کشور، ضمن برگزاری جلساتی با وزارتخانه‌های مختلف و نهادهای دولتی، سند سه یا چهارساله همکاری بانک با کشورمان را تنظیم می‌نماید که این سند به‌عنوان ملاک عمل جهت تأمین مالی پروژه‌های اولویت‌دار کشور در طی مدت‌زمان برنامه، قرار می‌گیرد. سقف تسهیلات بانک توسعه اسلامی برای هر پروژه حداکثر 100 میلیون دلار می‌باشد و سود و کارمزد آن به صورت شناور یا ثابت می‌باشد. بر اساس ضوابط و مقررات بانک کلیه مراحل اجرایی پروژه ازجمله تهیه اسناد مناقصات جهت انتخاب پیمانکار، مشاور مدیریت طرح (PMC)، مشاور ناظر، حسابرس طرح و برگزاری مناقصات مربوطه بایستی زیر نظر بانک صورت پذیرد و قبلاً پیمانکار و مشاورین آن انتخاب نشده باشند. روش‌های مالی به کار گرفته‌شده برای تأمین مالی پروژه‌ها عمدتاً شامل فروش اقساطی، اجاره به‌شرط تملیک، استصناع (تولید کالای سرمایه‌ای یا ارائه خدمات، با ویژگی معین، قیمت مشخص در زمان خاص) می‌باشد. پرداخت مستقیم به پیمانکار بر اساس گزارش‌های پیشرفت پروژه و صورت‌وضعیت‌های ارسالی پیمانکار توسط مشاور مدیریت طرح صورت می‌پذیرد. مضافاً تأمین مالی طرح توسط بانک توسعه اسلامی منوط به تملک اراضی موردنیاز قبل از شروع فرایند اجرایی پروژه می‌باشد. ارائه اسناد و مدارک مربوط به تملک اراضی موردنیاز، تدارک بودجه تکمیلی داخلی و همچنین اخذ و ارائه مجوزهای اجرای طرح از سایر نهادهای ذی‌ربط (مانند شهرداری‌ها، سازمان محیط‌زیست و ...) ضروری می‌باشد. بنابراین چنانچه پروژه‌ای اولویت‌دار توسط بالاترین مقام دستگاه یا وزارتخانه مربوطه به سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی و وزارت امور اقتصادی و دارایی (سازمان سرمایه‌گذاری و کمک‌های اقتصادی و فنی) معرفی گردد و سپس گزارش امکان‌سنجی پروژه مشتمل بر توجیهات فنی، اقتصادی و مالی به زبان انگلیسی (مطابق فرم شماره یک) ارائه گردد، در صورت پذیرش طرح و ملحوظ گردیدن در برنامه سه‌ساله همکاری آینده، متعاقباً اخذ و ارائه مجوزهای قانونی لازم (ازجمله اخذ و ارائه مصوبه شورای اقتصاد، اخذ تائیدیه مبنی بر پیش‌بینی بازپرداخت اقساط اعتبار درخواستی در بودجه سنواتی دستگاه ذی‌ربط، گواهی مسدودی ارزی) ضروری و ازجمله پیش‌نیازهای اساسی استفاده از منابع مالی خارجی می‌باشد. فرآیند اخذ اعتبار بلندمدت و اسناد و مدارک موردنیاز به شرح ذیل می‌باشد:
فرآیند داخلی و خارجی و مراحل اخذ تسهیلات اعتباری پروژه‌ای (بلندمدت) بانک توسعه اسلامی برای بخش دولتی
1. معرفی رسمی پروژه توسط وزیر یا بالاترین مقام اجرایی دستگاه مربوطه به ریاست جمهوری.
2. معرفی رسمی پروژه توسط سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی به وزارت امور اقتصادی و دارایی (سازمان سرمایه‌گذاری) به‌عنوان یک پروژه اولویت‌دار جهت استفاده از تسهیلات بانک توسعه اسلامی.
3. شناسایی پروژه‌های اولویت‌دار مورد تائید سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی و بانک توسعه اسلامی و گنجاندن آن‌ها در برنامه همکاری‌های سه‌ساله یا چهارساله بانک با کشورمان.
4. تهیه گزارش امکان‌سنجی پروژه مشتمل بر توجیهات کامل فنی، اقتصادی و مالی و زیست‌محیطی پروژه به همراه مطالعات تفصیلی طراحی مهندسی مطابق با فرمت مورد تائید بانک توسعه اسلامی، به زبان انگلیسی توسط متقاضی تسهیلات و ارائه آن به این سازمان جهت بررسی و ارسال به بانک توسعه اسلامی. (فرم امکان‌سنجی)
5. اعزام هیئت آماده‌سازی بانک توسعه اسلامی جهت جمع‌آوری اطلاعات بیش‌تر در راستای گزارش امکان‌سنجی پروژه
6. اعزام هیئت ارزیابی بانک توسعه اسلامی و امضا یادداشت تفاهم و قطعی شدن مبلغ اعتبار تخصیص‌یافته به دستگاه اجرایی
7. اخذ مصوبه شورای اقتصاد
8. اخذ گواهی مسدودی ارزی از بانک مرکزی
9. عدم بدهی معوقه دستگاه متقاضی به بانک مرکزی
10. انعقاد موافقت‌نامه ماده 215 قانون برنامه پنجم توسعه
11. انعکاس ضوابط و شرایط کلی به ذی‌نفع و بانک مرکزی جهت تائید و انعکاس مراتب به بانک توسعه اسلامی.
12. تصویب پروژه موردنظر توسط بانک توسعه اسلامی و اعلام شرایط و ضوابط تسهیلات مصوب به این سازمان و متعاقباً اعلام آن به ذی‌نفع.
13. اخذ تأییدیه سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی مبنی بر پیش‌بینی معادل ریالی بازپرداخت اقساط در لوایح بودجه سنواتی درصورتی‌که برای اجرای پروژه نیاز به خریدهای خارجی (واردات کالا و خدمات) باشد به‌جای تأییدیه، اخذ مجوز ماده 62 قانون محاسبات عمومی و انعقاد قرارداد موضوع ماده 62 قانون محاسبات عمومی کشور فی‌مابین ذی‌نفع تسهیلات، وزارتخانه مربوطه و اداره اعتبارات بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران ضروری می‌باشد.
14. ارسال پیش‌نویس موافقت‌نامه تنظیمی توسط بانک توسعه اسلامی به ذی‌نفع و بانک مرکزی جهت اخذ نقطه نظرات آن‌ها و ارسال آن به بانک توسعه اسلامی.
15. امضاء اصل موافقت‌نامه توسط دستگاه ذی‌نفع و بانک توسعه اسلامی.
16. صدور نظریه حقوق توسط مشاور حقوقی سازمان سرمایه‌گذاری.
17. صدور ضمانت‌نامه دولتی توسط وزارت امور اقتصادی و دارایی.
18. صدور نظریه حقوقی توسط مشاور حقوقی دستگاه ذی‌نفع.
19. لازم‌الاجرا شدن موافقت‌نامه تأمین مالی و برگزاری مناقصه جهت خرید تجهیزات موردنیاز مطابق با مقررات بانک و قوانین داخلی.
تسهیلات کوتاه‌مدت تجاری شرکت اسلامی بین‌المللی تأمین مالی تجاری (ITFC)
شرکت اسلامی بین‌المللی تأمین مالی تجاری (ITFC )، وابسته به بانک توسعه اسلامی در سال 2008 تأسیس و با اعتقاد بر نقش مهم بخش خصوصی در توسعه اقتصاد به تأمین منابع مالی کوتاه‌مدت تجاری برای بخش خصوصی از طریق شیوه‌های جذاب و انعطاف‌پذیر تمرکز نمود تا بتواند حجم تجارت کشورهای عضو بانک توسعه اسلامی را افزایش دهد و در توسعه اقتصادی کشورهای عضو تأثیرگذار باشد. در این راستا شرکت مذکور دو شیوه تأمین مالی تجاری کوتاه‌مدت را سرلوحه کار خود قرار داده است که در ذیل به تفضیل به هر یک از آن‌ها پرداخته شده است:
شیوه‌های تأمین مالی ITFC:
الف) اعطای تسهیلات به صورت مستقیم:
جهت تأمین مالی نیازهای وارداتی شرکت‌های عمدتاً تولیدی چنان چه، حداکثر میزان تسهیلات درخواستی 25 میلیون یورو و حداقل میزان تسهیلات درخواستی 5 میلیون یورو باشد.
ب) اعطای خط اعتباری به بانک‌ها و مؤسسات مالی کشورهای عضو:
جهت پاسخ‌گویی به نیازهای تأمین مالی شرکت‌های کوچک و متوسط جهت واردات (چنان چه میزان تسهیلات درخواستی کمتر از 3 میلیون یورو باشد). این مورد به دو صورت اعطای تسهیلات مستقیم و اعطای خط اعتباری به بانک‌ها و مؤسسات مالی صورت می‌گیرد که در ذیل به‌تفصیل شرح داده می‌شود:
کانال درخواست استفاده از تسهیلات مستقیم ITFC، در تسهیلات مستقیم:
درخواست متقاضیان تسهیلات مستقیم ITFC بایستی به مرجع ملی شرکت مزبور در کشور ارائه گردد و از طریق کانال ارتباطی مربوط به ITFC انعکاس یابد. مرجع ملی ITFC در کشورمان وزارت اقتصادی و امور دارایی و کانال ارتباطی دفتر وام‌ها، مجامع و مؤسسات بین‌المللی سازمان سرمایه‌گذاری و کمک‌های اقتصادی و فنی ایران می‌باشد.
شرایط و ضوابط جهت استفاده از تسهیلات مستقیم:
امکان استفاده از تسهیلات اعتباری شرکت اسلامی بین‌المللی تأمین مالی تجاری ITFC جهت واردات مواد خام، مواد اولیه یا قطعات منفصله برای مؤسساتی فراهم می‌گردد که صورت‌های مالی آن‌ها وضعیت مثبتی را از حیث سود‌دهی و استحکام مالی نشان دهد. نرخ سود این تسهیلات libor به‌اضافه 75/4% و هزینه مدیریتی و اجرایی اعطای تسهیلات مزبور حداکثر 40,000 دلار می‌باشد.
برای استفاده از این تسهیلات، ارائه ضمانت‌نامه بانکی جهت تضمین بازپرداخت تسهیلات برابر با اصل‌وفرع تسهیلات درخواستی ضروری است و بانک ضامن می‌تواند یکی از بانک‌های دولتی یا خصوصی کشور باشد. شرکت متقاضی بایستی قبلاً مراتب پذیرش عاملیت از بانک ضامن جهت صدور ضمانت‌نامه را اخذ و به دفتر وام‌ها، مجامع و مؤسسات بین‌المللی ارائه نماید. مع‌الوصف، در صورت احراز شرایط فوق، شرکت متقاضی می‌بایست ضمن در نظر داشتن مراتب ذیل اسناد و مدارک موردنیاز را جهت انجام بررسی و اقدامات لازم به این دفتر ارسال تا از این طریق به شرکت مذکور انعکاس یابد
1. صورت‌های مالی حسابرسی شده سه سال اخیر شرکت، همراه گزارش حسابرسی و یادداشت‌های توضیحی به زبان انگلیسی؛
2. مشخصات فنی کالای موردنیاز وارداتی به زبان انگلیسی؛
3. معرفی بانک ضامن جهت صدور ضمانت‌نامه برابر با اصل‌وفرع تسهیلات درخواستی و اخذ و ارائه نامه پذیرش عاملیت (فرم اعلام قصد صدور ضمانت‌نامه) از بانک ضامن جهت صدور ضمانت‌نامه را اخذ و به دفتر وام‌ها مجامع و مؤسسات بین‌المللی ارائه نمایند؛
4. بررسی و پذیرش کتبی شرایط عمومی استفاده از اعتبارات ITFC توسط شرکت‌های متقاضی و رعایت کلیه ضوابط و مقررات آن؛
5. استفاده از اعتبار مصوب بایستی در طی یک برنامه زمانی مشخص صورت پذیرد (حداکثر دو ماه جهت پذیرش شرایط مصوب، اعلام امضاء شخص مجاز، صدور ضمانت‌نامه، گشایش اولین اعتبار اسنادی و نهایتاً استفاده کامل از اعتبار مصوب (حداکثر طی شش ماه)؛
6. هرگونه درخواست تمدید مهلت استفاده از اعتبار بایستی با ارائه دلایل و مستندات و توجیهات کامل و انحصاراً از طریق دفتر وام‌ها صورت پذیرد؛
7. هرگونه تعلل و عدم بهره‌برداری به‌موقع از اعتبار که منجر به انقضا، مهلت در نظر گرفته‌شده در بند 5 فوق و نهایتاً ابطال اعتبار مصوب گردد، باعث می‌شود که درخواست‌های آتی شرکت مزبور در اولویت دفتر متبوع جهت انعکاس به ITFC قرار نگیرد.
اعطای خط اعتباری به بانک‌ها و مؤسسات مالی:
شرکت اسلامی بین‌المللی تأمین مالی تجاری ITFC به‌منظور تأمین مالی نیازهای وارداتی شرکت‌ها و مؤسسات تولیدی کوچک و متوسط و بر پایه درخواست رسمی صادره از سوی دفتر وام‌ها، مجامع و مؤسسات بین‌المللی سازمان سرمایه‌گذاری تسهیلاتی را در قالب خطوط اعتباری در اختیار بانک‌های تجاری قرار می‌دهد.
در حال حاضر ITFC اقدام به اعطای خط اعتباری تجاری به پنج بانک توسعه صادرات ایران، ملی، صنعت و معدن، پارسیان و کارآفرین نموده است. قابل‌ذکر است بانک‌های کشورمان می‌توانند با ارائه گزارش سالیانه سه سال اخیر (به زبان انگلیسی) و ارائه درخواست خط اعتباری به دفتر وام‌ها، مجامع و مؤسسات بین‌المللی سازمان سرمایه‌گذاری و کمک‌های فنی و اقتصادی ایران ـ وزارت امور اقتصادی و دارایی ـ درخواست تصویب خط اعتباری کوتاه‌مدت تجاری ITFC نمایند و متعاقباً پس از بررسی مدارک ارائه‌شده توسط آن دفتر و در صورت تصویب خط اعتباری توسط ITFC از تسهیلات مزبور بهره‌مند گردند.
کانال درخواست استفاده از تسهیلات کوتاه‌مدت خط اعتباری اعطایی ITFC نزد بانک‌ها:
متقاضیان استفاده از تسهیلات کوتاه‌مدت تجاری ITFC با نیازهای تأمین مالی کمتر از سه میلیون یورو جهت واردات کالاهای مشمول ریفاینانس، می‌توانند مستقیماً به اداره امور بین‌الملل بانک‌های فوق‌الاشاره مراجعه و درخواست خود را جهت بررسی امکان انتفاع از تسهیلات مزبور ارائه نمایند.